ไม่มีทางเลือกจริงหรือ
คนมีความคิดสร้างสรรค์คือคนที่มองเห็นทางเลือกหลายอย่างและหลายด้าน คิดอะไรก็คิดออกได้คล่องคิดได้กว้างหลายแนว และที่สำคัญคือ คิดหาวิธีที่เหมาะสมได้ทันเหตุการณ์โดยมีทางเลือกได้หลายๆ ทางและพิจารณากลั่นกรองได้วิธีการที่ผสมผสานและมีประโยชน์ครอบคลุมที่สุด ในแง่ชีวิตคน การมองเห็นทางเลือกได้หลายๆ ทางเป็นสิ่งจำเป็นอย่างมากตั้งแต่ยังเป็นเด็กทีเดียว ดิฉันมีประสบการณ์จากเด็กๆ บางคนซึ่งมาเรียนในหลักสูตร เด็กน่ารัก นักสร้างสรรค์ที่ศูนย์ความคิดสร้างสรรค์เปิดสอนให้เด็ก ช่วงปิดเทอมเดือนมีนาคม เมษายนและตุลาคม เด็กบางคนเวลาทำผิดกติกาจะพูดว่า ผมไม่มีทางเลือก ปกติดิฉันทำสัมมนาให้ผู้ใหญ่ทั้งที่เป็นผู้บริหารและพนักงาน ช่วงปิดเทอมสอนเด็กๆ ก็ได้เข้าใจอะไรๆ เกี่ยวกับทักษะการคิดของคนได้อย่างครบถ้วนชัดเจนยิ่งขึ้นประโยคที่เด็กพูดว่า ผมไม่มีทางเลือกบอกอะไรบางอย่าง เช่นผมรู้ว่าไม่ควรทำอย่างนี้ แต่ผมคิดไม่ออกว่าจะทำอย่างไหนดังนั้นผมจึงจำเป็นต้องทำลงไป เพราะผมไม่มีทางเลือก ดูๆ ไปผู้ใหญ่บางคนก็เหมือนเด็กบางคนที่พูดถึง คือทำสิ่งที่ไม่ควรโดยมีข้อแก้ตัวในใจว่า ผมไม่มีทางเลือก เช่นในการขับรถบนถนนทั้งในกรุงเทพฯและต่างจังหวัด คนขับรถปาดแซงตัดหน้ารถคันอื่นคันแล้วคันเล่า ทั้งๆ ที่รู้ว่ากิริยาหยาบๆ เช่นนั้นทำความเดือดร้อนใจให้คนอื่น และเป็นการเสียมารยาทแต่ก็คิดว่าผมไม่มีทางเลือก ผมมีความสามารถขับได้ดีกว่าพวกคุณ จะให้ผมขับแบบพวกคุณๆ ผมคงทนไม่ไหวหรอก ช่วยไม่ได้จริงๆ ในการทำงานก็ไม่ต่างกันนัก คนทำงานที่ทำให้งานชะงัก และเสียหายในรูปแบบต่างๆ นั้นเขามีเหตุผลที่เป็นข้อแก้ตัวที่เขาคิดว่าฟังขึ้นที่สุดแล้วคือ ผมไม่มีทางเลือกเวลาคนคิดเช่นนี้แม้จะพูดออกมาหรือไม่ก็ตามมีนัยให้เราผู้ฝึกฝนด้านทักษะการคิดได้เข้าใจหลายด้าน คือ
1. เขาไม่ได้หาทางเลือกอะไร คือทำงานไปเรื่อยๆ ปล่อยทุกอย่างให้เป็นไปอย่างที่เคยเป็น ทำอย่างที่เคยทำ ทุกอย่างเคยเป็นมาอย่างไรก็ปล่อยให้เป็นไปอย่างนั้นทำตามความเคยชินซึ่งเป็น ไปตามธรรมชาติของสมองที่ทำงานแบบฝนตกลงมาน้ำไหลเป็นทางพอเหตุการณ์ไม่เป็น อย่างที่เคยเป็น เขาก็ปล่อยให้มันเป็นไปเรื่อยๆ จะเสียหายอย่างไรไม่ได้คำนึงถึง ในใจก็ได้แต่คิดว่ามันเคยเป็นแล้วทำไมอยู่ๆไม่เป็นแบบเดิม คงต้องปล่อยไปแบบนี้ เพราะไม่มีทางเลือกอื่นพองานล่าช้าเสียหายเขาก็ไม่คิดว่าเป็นเพราะเขาไม่ แก้ไขใครจะมาว่าเขาไม่ได้เพราะสถานการณ์เป็นเช่นนั้นเอง เขาไม่มีทางเลือก
2. เขาคิดหาทางเลือก แต่ทางเลือกที่เขาคิดมีเพียงสองทางเลือกที่ชัดเจน เช่น เมื่อเกิดเหตุการณ์ที่ไม่เป็นไปตามที่เคยเป็น มีทางเลือกคือควรแก้สถานการณ์เองหรือไม่ควรแก้ สมมติจะแก้เองจะแก้อย่างไรคำตอบคือไม่รู้ว่าจะแก้อย่างไร ไม่เคยแก้แบบนั้นมาก่อน แล้วถ้าแก้ได้จริงๆ แล้วมันจะได้ผลหรือเปล่าก็ไม่รู้ ถ้าแก้แล้วยิ่งแย่ก็คงไม่คุ้มที่จะเสี่ยงเขาจึงเลือกทางเลือกที่เหลือ คือ ไม่ควรแก้พอเหตุการณ์เสียหายเกิดขึ้นเขาก็บอกกับผู้คนได้อย่างมั่นใจว่า ผมไม่มีทางเลือก
3. เขาคิดหาทางเลือกเพื่อแก้ สถานการณ์ เขาคิดว่าต้องหาทางแก้ และวิธีการหาทางแก้ของเขา คือ การหาข้อมูลว่าสถานการณ์เช่นนี้มีใครเคยรู้บ้างว่าจะแก้อย่างไรโทรถามเพื่อน ว่าเคยมีประสบการณ์แก้เหตุการณ์เช่นนี้บ้างไหมปรากฏว่าไม่มีใครเคยมีปัญหา เช่นนี้ หาข้อมูลในห้องสมุดก็ไม่มีปัญหาแบบเดียวกันนี้เลย แล้วจะทำอย่างไรดีในที่สุดเมื่อหาข้อมูลจากที่ไหนก็ไม่ได้ จึงต้องปล่อยให้งานชะงักไปอย่างนั้น เพราะผมไม่มีทางเลือกจริงๆ
4. เขาคิดหาทางเลือกโดยเห็นว่าสถานการณ์เช่นนี้จำเป็นต้องหาทางแก้ไขไม่ควรปล่อยไปเพราะจะทำให้งานล่าช้าและเสียหาย เขาเริ่มต้นคิด แต่คิดไม่ออก คิดวกไปวนมารู้สึกเหมือนมืดแปดด้าน เมื่อคิดหาทางแก้ยังไม่ได้ งานก็ต้องล่าช้าและชะงักงันไปก่อน ถ้าคิดออกเมื่อไรก็คงแก้ได้ผมไม่มีทางเลือกอื่น
5. เขาคิดหาทางเลือก หาทางแก้สถานการณ์ และคิดออกได้หลายทางแต่ทางเลือกที่คิดออกมักจะมีผลกระทบและปัญหาใหม่ตามมาอีก เช่นวิธีนี้แก้ปัญหานี้ได้ แต่จะไปทำให้งานอื่นชะงัก มีผลกระทบอย่างอื่นไปอีก เป็นต้น ปัญหาของเขาคือ ทั้งๆ ที่คิดออกได้หลายวิธี แต่ทุกวิธีมีผลกระทบอื่นๆ มากบ้างน้อยบ้าง เขาหาวิธีที่ไม่มีผลกระทบเลยไม่ได้เสียที จึงต้องยอมปล่อยให้สถานการณ์คาราคาซังอยู่ เพราะ ผมไม่มีทางเลือกอื่น
ท่านมองกลับมาที่ที่ทำงานของท่านดูซิคะ ตัวท่านเองและเพื่อนร่วมงานทุกคนที่ทำงานแก้ปัญหาและหาทางให้งานสำเร็จ ทุกคนง่วนอยู่กับงานของตนเองอย่างขะมักเขม้นความสามารถและความชำนาญในการหา ทางเลือกของเขาแต่ละคนมีความจำเป็นและมีคุณประโยชน์มากกับการทำงานร่วมกัน ให้สำเร็จเราคงอยากให้คนในทีมงานหาทางเลือกได้อย่างมีประสิทธิภาพ ถูกวิธีและตรงจุดมากที่สุดเท่าที่องค์กรจะฝึกเขาได้ และตัวเขาได้ฝึกตัวเองในชีวิตการทำงานจริง
สาเหตุที่คนทำสิ่งที่ไม่ควรทำ หรือไม่ทำสิ่งที่ควรทำดังที่ดิฉันยกมาเล่าเป็นตัวอย่างนั้นมีแตกต่างกันไปทุกอย่างมาจากวิธีคิดและทิศทางการคิดของคนๆ นั้น ถ้าคิดไปทางทิศที่ผิดก็พาให้คนเข้าใจไปผิดๆ และทำสิ่งที่ผิดพลาดอย่างมั่นใจ เพราะ ผมไม่มีทางเลือกซึ่งจริงๆ แล้วเขามีทางเลือกได้แน่นอน ถ้าเขาได้ฝึกคิดให้ถูกทิศ
- ข้อมูลอ้างอิง : อาจารย์รัศมี ธันยธร ผู้อำนวยการศูนย์ความคิดสร้างสรรค์ บริษัท ศูนย์ความคิดสร้างสรรค์ จำกัด www.creativitycenter.co.th
- ภาพ Pch.vector – Freepik.com